Kristina Sandberg – Leven tot elke prijs. Vertaald uit het Zweeds (Liv till varje pris) door Jasper Popma en Wendy Prins. ISBN 978-90-468-1915-9, 479 pagina’s, € 24,99. Amsterdam: Nieuw Amsterdam 2015.
Vrouw uit de jaren vijftig probeert krampachtig volmaakt te zijn, maar het leven zit haar tegen.
Het is 1953. Het gezin Berglund (Maj, Tomas en hun kinderen Anita en Lasse) zal een weekend weg gaan. Maar de avond ervoor komt Tomas niet opdagen. Uiteindelijk komt hij laveloos thuis. En dat terwijl hij zijn drankverslaving net de baas leek te zijn. Maj houdt de schone schijn op. Doet vrolijk, smeert brood, lacht met de kinderen, is opgewekt als altijd en houdt intussen een waakzaam oog op de slaapkamer, waar Tomas zijn roes uitslaapt.
Dat is Maj, de hoofdpersoon, uit ten voeten uit. Ze is bezig met een constante wedstrijd met het leven en met zichzelf. Ze wil dat de hele familie haar baksels het lekkerst vindt, haar haren het mooist geonduleerd, haar kinderen het slimst, haar huis het gezelligst en haar leven benijdenswaardig. Om dat onhaalbare doel te bereiken loopt ze continu op haar tenen.
Het gezin leeft in de jaren vijftig. Televisies, wasmachines, vaatwassers en andere huishouden-verlichtende apparaten zijn nog geen gemeengoed. En wat evenmin gemeengoed is, is de Pil, dat kleine stukje chemie dat eindelijk alle vrouwen bevrijdde. Want zeg nu zelf, vinden Maj en haar vriendinnen zorgelijk, je kunt je man moeilijk weigeren ‘in bed’: met deze preutse omschrijving was ‘de daad’ afdoende beschreven. Maar stel je voor dat je zwanger wordt? Een, twee kinderen prima. Graag zelfs. Maar alsjeblieft niet meer. Want Maj en haar vriendinnen hebben er al zo’n moeite mee om de schone schijn op te houden.
Kristina Sandberg (1971) is psycholoog en debuteerde in 1997 als schrijfster. Ze won voor dit boek de grootste Zweedse literatuurprijs: de Augustprijs en bovendien de Svenska Dagbladet literatuurprijs. Van dit boek werden alleen al in Zweden 100.000 exemplaren verkocht.
Maj krijgt het leven niet cadeau. Haar kinderen worden ouder en ze verliest de greep op hen. Haar man raakt zijn baan in het familiebedrijf kwijt en begint een winkel, zo ver van huis dat hij doordeweeks achter de winkel moet slapen. Niet alleen financieel een riskante onderneming, maar ook op ander terrein: de drank lokt en Tomas bezwijkt er weer voor. En dat niet alleen, hij bezwijkt ook voor de charmes van een alleenstaande vrouw met kind die vastigheid gaat eisen.
Maj komt erachter door een lippenstiftvlek op een overhemd dat zij in het weekeind moet wassen: banaler kan het niet. En dan begint het gepieker. Want wat moet ze? Scheiden? Terwijl Tomas het geld binnenbrengt? En zij nooit een beroep heeft geleerd waarmee ze de kost kan verdienen? Ze moet blijven…
Kristina Sandberg vertelt een verhaal dat voor veel vrouwen en anders voor hun moeders en grootmoeders bijzonder herkenbaar zal zijn. Relaties, het verschil tussen sociale klassen, het krampachtige gevoel ergens bij te willen horen en dat niet te redden… Maj staat model voor heel veel vrouwen uit de naoorlogse periode van de twintigste eeuw. Al die vrouwen, die aan de zijlijn van de geschiedenis staan en daar hun eigen leven leiden.
Tijdens het lezen van dit boek moest ik denken aan Gouden jaren van Annegreet van Bergen (zie https://www.leeskost.nl/?p=3662). Daarin wordt die tijd ‘geportretteerd’ aan de hand van foto’s en beschrijvingen. Dit boek is een ‘psychologische vertaling’. De boeken sluiten prachtig op elkaar aan.
Wie graag de lens op het nabije verleden richt, komt met dit prachtige boek aan zijn trekken.