Anya von Bremzen – Mijn Russische geschiedenis. De kunst van het koken in drie generaties vrouwen. Vertaald uit het Engels (Mastering the Art of Soviet Cooking) door Pieter de Smit. ISBN 978-90-263-3112-1, 367 pagina’s, € 21,99. Amsterdam: Ambo | Anthos 2015.
De geschiedenis van het twintigste-eeuwse Rusland aan de hand van een culinaire zoektocht.
Anya van Bremzen (1963) beschrijft prachtig, intelligent en beeldend de geschiedenis van Rusland in de twintigste eeuw aan de hand van de culinaire tradities en het verhaal van haar eigen familie. Het eten, en niet zozeer het koken, is hierbij de kapstok voor het verhaal. Voor wie een van de besproken gerechten wil maken staan achterin het boek negen recepten van ter sprake komende gerechten.
Na het nachtelijk lezen van haar boek werd ik ’s ochtends wakker met de verwarrende gedachte dat ik mij Moskou herinnerde, vlak voordat ik bedacht dat ik daar nooit geweest ben. Ze neemt je mee door steegjes, schoolactiviteiten, het gevoel van het met achttien families in een huis met slechts een enkele keuken te wonen en natuurlijk het in de rij staan. Het in de rij staan met je avoska, het typisch Russische boodschappennetje dat iedereen te allen tijde bij zich had. Het woord is afgeleid van avos, wat misschien betekent. Volgens de schrijfster kon je er een klein formaat tractor in vervoeren en was het taaie katoendraad zelfs bestand tegen de scherpe randen van de driehoekige melkpakjes. Nu het gratis plastic tasje definitief in de ban is zie ik zelf ook wel wat in een avoska.
In barre tijden blijkt eten enorm belangrijk te zijn. Dat is zo voor de Russen, net zoals dat voor de vrouwen in de jappenkampen was en het nu voor de vluchtelingen is. Als alles weg is hou je alleen de herinnering aan en de hoop op het gezamenlijk eten over.
Het sovjetsprookje: het immense land, elf tijdzones, ik weet niet hoeveel culturen en klimaten en vooral het geloof dat iedereen samenwerkte aan een prachtige toekomst. En wij maar denken dat die arme Russen daar opgesloten zaten. Dat was natuurlijk ook wel zo, maar hoeveel mensen hebben niet een kleinere actieradius. Andere kant van het verhaal is dat ik niet de indruk kreeg dat er ook daadwerkelijk gereisd werd. Maar gaat het voor de menselijke ziel niet meer om mogelijkheden dan om de feitelijke uitvoering daarvan? Hoe hard wij ook geloven in ons eigen democratische sprookje, andere volken hebben andere sprookjes. Gorbatsjov heeft Rusland dat gebracht waar wij in het westen in geloven, maar hij heeft de stekker uit het sprookje van eenheid en verbondenheid getrokken.
Het is een rad voor eigen ogen, maar de vraag is of we dat niet allemaal doen. Is een ongezellig huwelijk waarvan beide partners geloven dat het een geweldig huwelijk is, wel of niet beter dan het voor de buitenwereld geweldige huwelijk waarvan de beide partners er zelf niet in geloven. Je sprookje houd je op de been. En dat deed het Sovjetsprookje voor de Russen, niet anders dan The American Dream voor de Amerikanen.
Daarnaast is er genoeg te lachen / huilen over het absurdisme van de beslissingen van de diverse leiders. Ik geloof dat het niet goed is voor een mens om zo’n groot land te regeren. Dat lijkt toch kortsluiting te veroorzaken.
Een prachtige, intieme, alcoholistische en vaak absurdistische vertelling over een bijzondere staat, waarin ook mooie aspecten beschreven staan die wij als buitenstaander over het hoofd lijken te zien.
Een boek om in verschillende opzichten van te genieten.