Walter van den Berg – Schuld. ISBN 978-90-824-1062-4, 224 pagina’s, € 19,95. Amsterdam: Das Mag 2016.
Onderdompeling in het snoeiharde milieu van Walter van den Berg.
Walter van den Berg (1970) groeide op in Amsterdam Nieuw-West en maakte zelf deel uit van een gezin met een stiefvader die zijn moeder mishandelde. In vorige romans schreef hij ook al over deze buurt. Met dit boek voegt hij een nieuwe roman toe aan de reeks over Nieuw-West en het gezin met de broers Cor en Ron en de gewelddadige vader. Toen Ron zestien was ramde hij zijn vader het huis uit. Op deze gebeurtenis wordt in deze roman regelmatig teruggegrepen.
Schuld is nauwelijks een roman te noemen, het verhaal is flinterdun. Alles draait om de datum 26 november 2013, de dag van de voetbalwedstrijd Ajax-Barcelona. Tijdens die wedstrijd vond een dramatische gebeurtenis plaats. Pas in een van de laatste hoofdstukken wordt duidelijk wat er gebeurd is. Er is geen sprake van een verhaal met een begin en een duidelijk einde. Hoofdpersoon is eigenlijk de buurt met zijn sfeer en bewoners. De hoofdstukken worden alle aangeduid met de naam van een persoon en met de datum. De vertelvolgorde is niet-chronologisch. De gebeurtenissen spelen zich af tussen 2006 en kerst 2015.
Elke persoon heeft zijn eigen verhaallijn. In de eerste plaats zijn er de broers Ron en Cor. Ron is een vage figuur die af en toe zingt en soms in de bouw werkt. Van 2013 tot 2015 zit hij in de gevangenis. Cor is de intelligentste, meneertje vwo. Hij probeert zijn geld te verdienen als schrijver, maar dat lukt nauwelijks. Ron was getrouwd en heeft een zoon. Zijn vrouw liet hem in de steek. Het is vooral zijn zoon Kevin die daar onder lijdt. Heel vaak gaat het bij Kevin om zijn moeder die hem in de steek heeft gelaten. Hij is een slimme jongen die econometrie studeert. In zijn vrije tijd werkt hij bij de heler Witte Mo waar hij gestolen laptops opschoont en weer klaarmaakt voor de verkoop. Witte Mo heet eigenlijk Edwin. Hij werkt in een voormalige garage die vol staat met gestolen spullen. Regelmatig komen er zogenaamde ‘autojongens’ met elektronische apparatuur of ‘scooterjongens’ met laptops. Het is opmerkelijk dat deze criminele activiteiten zo openlijk gebeuren, van politie is nooit sprake. Sandra is het vijfde personage. Ze is getrouwd met Marco, een marinier die wordt uitgezonden naar Uruzgan. Aan Marco worden slechts enkele hoofdstukken gewijd.
Eén hoofdstuk heeft als titel Iedereen. Het is het enige hoofdstuk waarin bijna iedereen voorkomt. Sandra probeert in de bekende buurtkroeg Huizinga een feestje te organiseren. Iedereen komt, maar alleen niet tegelijkertijd. Een belangrijke gebeurtenis is de aflossing van de schuld die Ron had bij Witte Mo (€ 4000). Kevin komt met het geld. Hij heeft het verdiend met de verkoop van gestolen iPhones.
Opmerkelijk is het verschil tussen Ron en Kevin in hun houding tegenover vrouwen. Ron, die ooit zijn moeder beschermde, heeft nu steeds relaties met vrouwen die hij wil redden. Hij is dan tegelijk weer enkele jaren onder dak. Kevin heeft juist een vijandige houding ten opzichte van vrouwen. In zijn laptops zoekt hij filmpjes met overspelige vrouwen. Hij belt ze op en confronteert ze met hun overspel. Het gaat niet om chantage, maar hij wil aantonen dat er naast zijn moeder nog veel meer slechte vrouwen zijn.
De meest tragische figuur is ongetwijfeld Sandra. Zij wordt op sublieme wijze beschreven in enkele aangrijpende scenes. Ze is erg eenzaam en op een middag doet ze enkele impulsaankopen. Nog mistroostiger is de passage waarin verslag wordt gedaan van een telefoongesprek tussen Marco in Uruzgan en Sandra in Amsterdam. Het gesprek is verschrikkelijk armetierig.
Een bekend gegeven is dat Nieuw-West grote problemen heeft met criminele Marokkaanse jongeren. Des te opmerkelijk is het dat in deze roman geen enkele Marokkaan voorkomt. Witte Mo is eigenlijk een ‘witte’ Marokkaan. ‘Mo’ verwijst daarnaar. Het ligt voor de hand dat de jongeren met wie Kevin handelt Marokkanen zijn. De schrijver vindt dit kennelijk niet relevant.
Het boek leest als en trein. Er is sprake van een heel directe stijl met veel dialogen, waarin echte spreektaal wordt gebruikt. Slechts zelden kunnen we de schrijver betrappen op een fraaie beeldspraak. Dat zou hier ook misplaatst zijn. De sobere stijl past heel goed bij de sombere sfeer. Het is heel knap dat ondanks de vaak mistroostige inhoud de roman nooit dramatisch wordt, de toon heeft ook iets lichts en ironisch.
Terecht het beste boek van de maand bij DWDD.