Dick Matena – Jan Wolkers Turks fruit. Een beeldroman. ISBN 978-90-290-9147-3, 187 pagina’s, € 24,99. Amsterdam: Meulenhoff 2016.
Top illustrator aan de slag met Wolkers’ meesterwerk.
Hele generaties zijn opgegroeid met het boek Turks fruit (1969) van de schrijver, beeldhouwer en schilder Jan Wolkers (1925-2007). Het boek kende talloze herdrukken, werd in vele talen vertaald en verfilmd. Die film (1973), geregisseerd door Paul Verhoeven, met Rutger Hauer en Monique van de Ven ondersteund door prachtige muziek van Rogier van Otterlo en Toots Thielemans, heeft destijds een diepere indruk op me achtergelaten dan het boek. Als ik aan Olga denk, zie ik de jonge, wulpse Monique van de Veen voor me (en dat is andere koek dan Dokter Deen, als u me een kort zijpad veroorlooft).
Dick Matena (1943), striptekenaar en scenarist, begon op 17-jarige leeftijd bij de Toonder Studio’s. Hij was jarenlang medewerker van Marten Toonder en wordt door velen gezien als zijn opvolger. Hij illustreerde in 2012 de Bommelglossy en in 2014 verscheen van zijn hand Tom Poes en de Paskaart. Verder bewerkte en illustreerde hij onder meer De Avonden van Gerard Reve, Kaas van Willem Elsschot en Kort Amerikaans van Jan Wolkers. Van de laatste auteur verscheen nu de beeldroman van Turks fruit.
Matena heeft Wolkers’ tekst één op één laten staan en zo vormgegeven dat erboven ruimte is voor een aantal bijpassende illustraties. We spreken hier van het zogenaamde oblong-formaat, zoals ook door Marten Toonder destijds in de krant werd gebruikt. Tekst en beeld vormen daarbij een eenheid. Het is knap van Matena dat dit zo goed gelukt is met andermans tekst.
Foto: Harry Cock
Het lezen van het prachtige liefdesverhaal van beeldhouwer Erik en de sprankelende Olga is in deze versie een fascinerende en ontroerende belevenis. Matena heeft met zijn illustraties de door Wolkers opgeroepen sfeer verstrekt. Persoonlijk vindt ik het wel jammer dat door de gekozen steunkleur het haar van Olga niet overeenkomt met het rood zoals ik me dat uit de film herinner.
Matena zelf herinnerde zich in de eerste plaats de onverbloemde seks, qua taalgebruik , ook nu nog, plat, brutaal, hard en recht op de man, en vrouw af. Maar de hoeveelheid seks, of liever, de geringe hoeveelheid seks, verbaasde me… De aanzienlijke rest ging over iets anders, een stukgelopen liefde, en de daaruit voortvloeiende haat van de hoofdfiguur jegens, zeg maar gerust, de wereld en omstreken.
Karina Wolkers (1946) schreef het voorwoord. Zij bewondert Matena’s gevoel voor taal en zijn vermogen om feilloos woord in beeld om te zetten. Hoewel Jan geen striplezer was zou hij volgens zijn weduwe heel enthousiast geweest zijn. Over het formaat en over de momenten in de tekst die Dick Matena gekozen heeft om te illustreren waaruit de humor blijkt die ook overvloedig aanwezig is in Turks fruit. Over de wijze waarop hij de illustraties heeft ingedeeld en uitgevoerd, sommige pagina’s zijn ware kunstwerken. En Jan zou Dick zeker complimenteren met zijn kennis van het menselijk lichaam, van vrouwen en van mannen, tot in de kleinste details. Een grootse prestatie.
Helemaal eens.
Dit boek is tevens besproken in het radioprogramma Puur Cultuur van 11 januari 2017. De tekst kunt u hier aanklikken.