A.F.Th. van der Heijden – Kwaadschiks. ISBN 978-90-234-5719-0, 1280 pagina’s, € 29,99. Amsterdam: De Bezige Bij 2016.
Zwaar gefrustreerd alcoholicus gaat op pad met maar één doel: de liefdesdood.
Met dit boek schreef Van der Heijden het zesde deel van de reeks De tandeloze tijd. Het kan onafhankelijk gelezen worden, want er is geen sprake van een vervolg op een vorig verhaal. Slechts twee personages keren terug in deze roman, namelijk Albert Egberts en de advocaat Ernst Quispel. Albert Egberts komt sporadisch voor, maar Quispel speelt een belangrijke rol. Hij heeft zich ontwikkeld tot topadvocaat die ook veel op de televisie optreedt en lijkt erg veel op Bram Moszkowcz. Er wordt gesproken over de maatschap die hij met zijn broers heeft. De aanleiding tot dit verhaal vond de schrijver in de moord op een jonge vrouw in Amstelveen in 2008.
Adrianus Franciscus Theodorus van der Heijden (1951) is één van de meest gerenommeerde schrijvers van Nederland. Hij schrijft meestal autobiografische romans en heeft alle vaderlandse literaire prijzen behaald. Een dieptepunt in zijn leven was de dood van zijn zoon in 2008, waarover hij de roman Tonio schreef. Hij was toen net begonnen aan Kwaadschiks. In deze roman spelen bepaalde auto’s een grote rol, namelijk de Suzuki Swift. Het toeval wil dat zijn zoon door zo’n auto werd aangereden. AFTh had er toen al over geschreven.
De hoofdpersoon is Nico Dorlas, vroeger een succesvol reclameman, nu op zijn retour. Alles speelt zich af op 9 juli 2008. Hij heeft kwalen (apneu, ischias) en is verslaafd aan alcohol en cocaïne. Zijn relatie met Désirée (Desy) is slecht omdat hij door zijn drank en apneu vaak impotent is. Bovendien heeft hij driftaanvallen en slaat hij haar. Daarom verlaat ze hem op deze dag. Vroeger heeft hij in de gevangenis gezeten voor een verkrachting van een escortdame. Hij is toen behandeld in het Pieter Baancentrum, waar men hem typeerde als een narcistische psychopaat. Hij is ziekelijk jaloers en heeft verlatingsangst. Als illegaal wapenbezitter beschikt hij over twee revolvers. De schrijver heeft hiermee een tamelijk gecompliceerde hoofdpersoon gecreëerd. Mogelijkheden genoeg voor een spannend verhaal.
De proloog vertelt over Dorlas die verhoord wordt door de politie en die verplicht moet kijken naar de begrafenis van de vrouw die hij heeft doodgeschoten. In het eerste hoofdstuk gaan we terug naar 9 juli 2008. Nico zit op kantoor van het reclamebureau waar hij werkt. Hij krijgt een telefoontje dat zijn vader, die in het ziekenhuis ligt, stervende is. Hij gaat zich thuis eerst moed indrinken. Daarna begint één grote ellende. Hij verliest zijn auto en rijbewijs wegens overmatig drankgebruik. Zijn vriendin Desy heeft hem verlaten. Hij bedrinkt zich in zijn stamkroeg en schiet per ongeluk een vrouw neer. Pas veel later weet hij wie. Hij verschanst zich in het huis van zijn vriendin met twee wapens. Het lijkt er op dat hij de zoon van Desy gijzelt. Hij wil hem ruilen voor Desy. Zijn uiteindelijke doel is de liefdesdood, samen met haar zelfmoord plegen.
Het plot is af en toe heel vernuftig. Als Dorlas zijn stamkroeg verlaat wordt hij achtervolgd door drie vrouwen in dezelfde auto’s, zwarte Suzuki Swifts. Eén van hen schiet hij neer, hij weet niet wie. Dat ‘spel ’met die auto’s is zeker een leuke vondst.
Bij tijd en wijlen is het boek spannend en krijgt het thrillerachtige eigenschappen, er is ook veel humor. Het politieoptreden is bijzonder knullig. Hij typeert de politiemensen niet als de meest snuggere personen. Dit blijkt vooral uit hun onderlinge conversatie. Lachwekkend is ook de enorme politiemacht voor het huis van Desy waar Dorlas zich bevindt, compleet met zijn apneumasker. Er is zelfs een helikopter. Het hele draaiboek van gijzeling wordt toegepast. Uiteindelijk is de afloop van het drama een enorme anticlimax.
Tussendoor zijn er flash backs over zijn jeugd. Zijn vader was vertegenwoordiger in stofzuigers. Tegenover zijn vrouwelijke klanten was hij zeer charmant. Als Nico een keer meegaat met zijn vader naar Valkenburg is hij getuige van een romance. Deze vrouw, Hetty, verleidt Nico. Hij wordt door haar ontknaapt. A.F.Th. beschrijft dit alles zeer gedetailleerd. Het is voor deze jonge knaap een te overweldigende ervaring. Hij houdt er een jeugdtrauma aan over. Later neemt hij op gruwelijke wijze wraak.
Ook deze roman van Van der Heijden is weer in een superieure stijl geschreven. Heel knap is het uiteenlopende taalgebruik dat bij de verschillende types wordt gebruikt, van heel plat tot bekakt of intellectueel. Hoewel deze dialogen knap geschreven zijn, moet ook gezegd worden dat ze eindeloos lang duren en vaak heel oppervlakkig en niet zo boeiend zijn. Dat geldt bijvoorbeeld voor de gesprekken in het café en op het politiebureau. Het gaat bladzijdenlang door. Vandaar waarschijnlijk de enorme omvang van dit boek.
Knappe roman die wel veel geduld vergt van de lezer.