Julia Baird – Victoria koningin. Een intieme biografie van de vrouw die een wereldrijk regeerde. Vertaald uit het Engels (Victoria the Queen: An Intimate Biography of the Woman Who Ruled an Empire) door Chiel van Soelen en Pieter van der Veen. ISBN 978-90-468-2179-4, 799 pagina’s, € 39,99. Amsterdam: Nieuw Amsterdam 2017.
Biografie van de Britse vorstin die 63 jaar regeerde.
Achttien jaar was Victoria toen ze voor het eerst op de troon zat. Dat was niet alleen heel jong, ze was ook nog eens heel klein want met haar 1.49m raakten haar voeten de grond niet. Maar toch, ze was er klaar voor, vond ze zelf. Ze moest wel, al zag het er lang niet naar uit. Haar vader was vierde in de rij van troonopvolgers, maar de dood kwam veelvuldig op bezoek zoals vroeger wel vaker gebeurde en hij schoof door in de rij. Toen tenslotte Victoria als meisje van één haar vader verloor, droeg ze het lot van de zware kroon vanaf dat moment op haar smalle schouders. Ze werd in haar jeugd zo gekoeioneerd dat ze een onwrikbaar karakter ontwikkelde. Die eigenschap kwam haar goed van pas toen ze koningin werd. En om zich eens en voorgoed te bevrijden van de emotionele druk van haar moeder, – eindelijk een eigen slaapkamer, niet meer bij moeder hoeven slapen! – trouwde ze ook nog bijzonder jong. Een paar jaar na haar kroning huwde ze Albert van Saksen-Coburg en Gotha. Ze bleef haar hele leven dol op hem, rouwde intens en langdurig na zijn vroege dood in 1861 en zette Londen vol met gedenktekens voor de Duitse man van haar dromen.
Allemaal persoonlijke zaken. Evenals het feit dat ze negen kinderen baarde, vier jongens en vijf meisjes. En al werd door haar omgeving soms de indruk gewekt dat ze een groot deel van haar taak aan Albert (der King noemde men de Duitser wel spottend) uitbesteedde en na zijn dood – gehuld in rouw – aan machtsbeluste lieden, de documenten bewijzen anders. Victoria nam haar taak als koningin uiterst serieus, ze stelde zich doortastend op en gaf dagelijks orders aan de premier. ZIJ was koningin, geen enkel misverstand. Sterker nog, Victoria had wel eens de neiging constitutioneel haar boekje te buiten te gaan, zich te zeer te laten gelden. Ze zat 63 jaar op de troon, en was daarmee volgens Baird: de machtigste koningin en de beroemdste werkende moeder op aarde. Ze vocht voor een wereldrijk en de waarden waarin ze geloofde. Ze ging daarmee door tot haar ogen te zeer achteruit gingen. Mede dankzij haar werd een oorlog met de Verenigde Staten voorkomen, ze ontsloeg of benoemde premiers naar gelang het haar uitkwam. Ze was de langst regerende monarch in de Britse geschiedenis tot achter achterkleindochter Elisabeth II in 2015 dat record brak.
Julia Baird (1967) is gepromoveerd historicus en een van de vooraanstaandste journalisten en politiek commentatoren van Australië. Ze werkte in New York als redacteur van Newsweek Magazine en werd uitgeroepen tot één van de Top 100 Intellectuelen van Australië.
Over een dusdanige machtige vrouw op het wereldtoneel zou men alles kunnen weten. Maar dat is niet zo. Waar geschiedschrijvers en biografen gewend zijn te putten uit dagboeken en grote hoeveelheden persoonlijke en zakelijke correspondentie was die in dit geval niet voorhanden. Koningin Victoria hield wel degelijk dagboeken bij, schreef zich de kleine vingers stijf in brieven aan allerlei belangrijke lieden, familieleden en vriendinnen, maar van die geschriften is niets bewaard gebleven. Toen echtgenoot Albert dood was werd jongste dochter Beatrice de vaste metgezel van haar moeder. Niet altijd tot vreugde van dochterlief; ze kreeg even pauze toen ze trouwde. Maar nadat Victoria dood was nam Beatrice de taak op zich haar moeders testament uit te voeren. Ze herschreef en kuiste de persoonlijke dagboeken, verbrandde ze daarna en vernietigde op die manier een gouden schat aan materiaal. Een ernstige vorm van censuur, oordeelt Baird terecht.
Op die manier is er een stuk historie verdwenen die een belangrijke periode van de staatsrechtelijke geschiedenis van het Britse Rijk besloeg. Beatrice poetste haar moeder op om haar liever en vrouwelijker te maken. Volgens Baird zijn er op die manier in totaal ongeveer 60 miljoen woorden herschreven en ‘vertaald’.
Begrijpelijk dat historici en onderzoekers zich de haren uit het hoofd hebben getrokken toen ze daarachter kwamen. Des te knapper is het dat Julia Baird met combineren, deduceren en spitten in de kleinste hoekjes zo’n meeslepende biografie heeft kunnen schrijven.
Want meeslepend is dit boek! Was het een misdaadroman, dan had ik het de term pageturner meegegeven, nu kan ik alleen maar zeggen: wie in dit boek begint, kan niet stoppen. Zo goed geschreven, met zoveel empathie voor de machtige Koningin Victoria en iedereen die haar omringde, zo pijnlijk eerlijk ook soms dat de koningin die nogal driftig kon worden met haar kleine voet zou stampen… Baird spaart haar niet, Baird vlijt haar niet, Baird tekent een prachtig portret van kind tot bejaarde dame.
Aangenaam: voorin het boek staan niet alleen een uitgebreide stamboom en kaarten, maar ook een uitgebreide opsomming en beschrijving van de belangrijkste personen uit Victoria’s leven. Handig om tijdens het lezen zo nodig naar terug te kijken.
Een dikke, zware pil (1141 gram, niet echt om in bed te lezen), maar iedere gram is genieten.