LeesKost

De redding van de wereld

Uiteindelijk wint het goede.

Roberto, de hoofdpersoon, is een schrijver. Hij verkeert in een crisis: zijn boek over de redding van de wereld is door zijn uitgever afgewezen. Bovendien heeft hij een ernstig conflict met zijn vrouw Frida. Zij heeft een broer in Brazilië die daar op een landgoed woont midden in de natuur. Die broer José is arts. Roberto besluit enige tijd bij zijn zwager te gaan wonen. Een week na het conflict vertrekt Roberto naar Brazilië. Het manuscript van de mislukte roman behoort tot zijn weinige bagage.

Het grootste gedeelte van dit boek handelt over de inhoud van zijn roman. Roberto vertelt deze aan José, die zeer geïnteresseerd is en voortdurend vragen stelt. Er is hier dus eigenlijk sprake van een roman in een roman. Wat een en ander boeiend maakt is dat er aangekoerst wordt op een geweldige climax. De gesprekken van Roberto met José bevatten veel filosofische bespiegelingen en dat zijn soms taaie stukken. Uitgangspunt is de belabberde toestand van de wereld: oorlog in Europa, het klimaat dat uit de hand loopt, het fascisme dat terug is en de ontwrichting door technologische ontwikkelingen.

Auteur

Govert Derix is de auteur van De boom en andere grensverleggende boeken, waaronder Ayahuasca, een kritiek van de psychedelische rede, dat werd genomineerd voor de Socratesbeker. Het onmogelijke manuscript is een concentraat van zijn filosofie in romanvorm.

Wat het lezen tot een prettige ervaring maakt is de aangename sfeer. Roberto wordt zeer gastvrij ontvangen en de omgang met elkaar is heel vriendschappelijk. Ook de beschrijving van de omgeving werkt mee aan die prettige sfeer. Het landgoed Pachamama heeft iets paradijselijks. 

De boeiendste stukken gaan wat mij betreft over de personages Theo Rackett en Herman Bensaude. Herman staat voor het goede, Theo voor het kwade. Hij is een rechts-extremistische politicus, een mengsel van Wilders en Baudet. Theo Rackett zet vraagtekens bij de holocaust, in de Tweede Kamer hield hij een fel betoog over het islamitische gevaar. Hij wil een grote schoonmaak van het Europese huis. Heel ironisch noemt de schrijver de partij van Rackett de frisse beweging.

De stad Lissabon speelt een grote rol. In de beschrijving van deze Portugese stad toont de schrijver zich een meester. Er gebeuren daar wel zeer vreemde dingen. Zo is er een witte poedel die midden op een grasveld drie drolletjes draait. Uit dat hoopje groeit een roos. Deze roos laat zich niet plukken. Later in het verhaal groeit die roos uit tot reusachtige proporties, stijgt op naar de zon en bedekt deze. De gevolgen zijn sensationeel. Een bizarre gebeurtenis, hier slaat de fantasie van de schrijver op hol. Het is wel vreemd dat deze gebeurtenissen al op de eerste bladzijden worden prijs gegeven.

Moge het verhaal soms wat over de top gaan, de overheersende gedachte is zeer positief. Dat komt onder andere naar voren door Herman, de tegenpool van Theo. Hij draagt de bijnaam driemeester, meester in het juiste weten, het goede doen en het schone willen. Voor positivisme gaat Derix te rade bij Plato en Kant. Van religie zegt hij dat het daar gaat om het herstellen van de verbinding, het licht brengen in de duisternis. Dit soort teksten en het positieve einde geven een goed gevoel in deze barre tijd.

Een bijzondere roman met een rijke inhoud.

Govert Derix –Het onmogelijke manuscript. ISBN 978-94-92241-59-7, 230 pagina’s, € 24,95. Utrecht: Uitgeverij Magonia 2023.

Lessen van een Spaanse priester

Elk wat wils en elk wat wijs.

Toen de Spaanse jezuïet Baltasar Gracián driehonderdvijfenzeventig jaar geleden een handleiding schreef voor de omgang met mensen zal hij niet hebben kunnen bevroeden dat zijn Handorakel en kunst van de voorzichtigheid vele eeuwen nadien opnieuw zou verschijnen. Opnieuw vertaald, opnieuw voorzien van schitterende illustraties, opnieuw actueel als toen. Want de ware wijsheid is niet aan slijtage onderhevig. En nog steeds wil de mens graag weten hoe hij moet leven in een amorele vergankelijke wereld. Het zeventiende-eeuwse handorakel bevatte van origine driehonderd spreuken annex levenswijsheden met passende kunstwerken. In het hertaalde boek is het aantal aforismen teruggebracht tot de helft, het lijkt op een eigentijdse versie van een oude emblematabundel. Jacob Cats was in zijn tijd een van de populairste schrijvers van dergelijke bundels, zijn bekendste was Sinne- en Minnebeelden. De uitgever van deze verkorte heruitgave noemt dit een boek vol adviezen over hoe je verstandig kunt leven en je doelen bereiken in een verwarrende gepolariseerde wereld.

Het boek is ingedeeld in soorten spreuken, gericht op dertien hoofdstukken als ‘Weten en denken’, ‘Omstandigheden’, ‘Karakter en gedrag’ et cetera. Altijd nieuwsgierig naar taal en omgang sloeg uw recensent het hoofdstuk ‘Een goede vorm’ ter inzage op. Spreuken en lessen, steeds verwoord in een regel of acht, behandelen hier onder meer de wijsheden ‘Duidelijk formuleren’ en ‘Verwoord je ideeën in niet al te klare taal’, ‘Onderscheid maken tussen mensen van het woord en van de daad’. Het zijn maar wat voorbeelden, ze blinken uit door opmerkelijke gedachten. Het grote voordeel van dergelijke wijze lessen is dat je het er als lezer niet mee eens hoeft te zijn. Ook met het lezen en vervolgens ontkennen van een wijsheid formuleer je een gegronde mening. En ook daarmee kan je je voordeel doen.

Auteurs

Balthasar Gracián (1601-1658) was een Spaanse jezuïet. Hij schreef in 1647 een Handorakel met driehonderd aforismen. In dit boek zijn er honderdvijftig daaruit opgenomen. In 1990 kwam het boek uit in de vertaling van Theo Kars, aan die uitgave ontleent deze versie de titels. Annemart Pilon nam de verdere bewerking en nieuwe vertaling van de spreukteksten op zich.

Dirk van Dien (1948) is een Delftse kunstenaar. Hij schildert, maakt linoleumsneden en had onder meer een overzichtstentoonstelling in Stedelijk Museum Prinsenhof in Delft. Hij werkte drie jaar aan deze heruitgave van Baltasar Gracián, met als resultaat 150 kleine werken: één per spreuk, plus dertien grote: één per hoofdstuk. Stuk voor stuk prachtige beelden, het woord verfijnd vertaald in kleur zoals slechts weinigen dat kunnen.

Alberto Gascón Gonzalo, directeur van het Instituto Cervantes Utrecht, het instituut dat de Spaanse taal en cultuur bevordert in ons land over dit boek: ‘Wat een verbazingwekkend en dapper project. Prachtig, delicaat en inspirerend in deze krankzinnige tijd en wat is het ontroerend om de ideeën en gedachten van Gracián terug te vinden in het hier en nu.’

Annemart Pilon over de spreuken van de Spaanse priester: ‘Je kunt een life coach inhuren om je te helpen na te denken over het leven en hoe je je doelen wilt bereiken, maar misschien kun je beter dit boek lezen. Wat je ook nastreeft in het leven, iedereen kan iets leren van de lessen van Gracián.”

Filosofie in literatuur gegoten, kunst en cultuur, allemaal gebundeld tot een schitterend (cadeau)boek. Heel bijzonder bij elkaar.

Baltasar Gracián – De kunst van de voorzichtigheid. Ingeleid en vertaald uit het Spaans naar de versie uit 1995 Oracúlo manual y arte de la prudencia door Annemart Pilon. Illustraties Dirk van Dien. ISBN 978-94-93183-33-9. 207 pagina’s, € 27,50. Enschede: AFdH uitgevers 2023.