Vluchtelingen en asielzoekers
Grunberg gaat op onderzoek.
In een vijftal essays doet Arnon Grunberg een poging de contouren vast te stellen van de vluchtelingenproblematiek. Hij verrichtte daartoe een grondig onderzoek en maakte onder andere een aantal reportages in de Georgische hoofdstad Tbilisi, Lviv in Oekraïne, het Poolse Przemysl en Ter Apel en Schiphol in Nederland. In Den Haag sprak hij met staatssecretaris Eric van der Burg. Kenmerkend voor de werkwijze van Grunberg is dat hij niet beoordeelt wat hij waarneemt, maar dat hij zo objectief mogelijk beschrijft wat hij ervaart.
Auteur
Arnon Grunberg (1971) is een Nederlandse schrijver die romans, essays en columns publiceert. Hij woont het meest in New York. Blauwe maandagen (1994) was zijn debuutroman. Hij kreeg er de Anton Wachterprijs voor. Met Fantoompijn en De asielzoeker ontving hij twee maal de AKO-literatuurprijs. In 2009 kreeg hij de Constantijn Huygensprijs voor zijn hele oeuvre.
De toon van de reportages over vluchtelingen is overwegend relativerend. Zo bestrijdt hij dat de asielcrisis typisch hoort bij deze tijd. Over vluchten zegt hij: Zolang er mensen waren was er migratie en waar de migratie ophoudt en de vlucht begint, is er een grijze zone. Het is ook goed te beseffen dat van alle migranten die naar Nederland kwamen er slechts 12 procent uit asielzoekers bestond.
Ter Apel krijgt in de pers steeds slechte publiciteit, vaak terecht als je de taferelen ziet van asielzoekers die ‘s nachts buiten op het gras moeten slapen. Grunberg zegt daar niets over, ook niet over de overlast. Wel wijst hij op de voordelen van het asielzoekerscentrum. Het leverde 2000 banen op. Ter Apel met zijn circa 8000 inwoners heeft maar liefst vier supermarkten. Conclusie: asielzoekers zijn goed voor de economie.
Grundberg verbleef enkele dagen in Ter Apel. Hij overnachtte evenals de IND-medewerkers in Hotel Boschhuis. Het IND gaf Grunberg de gelegenheid om allerlei gesprekken bij te wonen. De gesprekken worden gehoren genoemd in plaats van verhoren. De vluchteling moet zijn verhaal vertellen. Hij moet aannemelijk maken dat zijn leven in het land van herkomst op het spel staat. Het gaat om de geloofwaardigheid. Grunberg is heel positief over medewerkers in het azc. Dat geldt ook voor de ambtenaren van het AC Schiphol waar zich asielzoekers bevinden die van buiten de EU-landen komen. Ook hier mocht hij gesprekken bijwonen. Het gesprek met staatssecretaris Eric van der Burg was openhartig en verhelderend.
Bij zijn bezoek aan Tbilisi wordt hij geconfronteerd met Russische vluchtelingen. Het gaat om zo’n 300.000 Russen die hun land verlaten hebben vanwege de wetgeving of de mobilisatie in verband met de oorlog tegen Oekraïne. De meesten willen terug zodra het Poetin-bewind is beëindigd. Ze mogen een jaar in Georgië blijven.
In Oekraïne ontmoet hij vluchtelingen, enkelen in een kamp en anderen die zich gevestigd hebben in een veilige regio, ver van het front. Het zijn dus vluchtelingen die hun land niet hebben verlaten. Ze hebben het relatief goed, maar verlangen wel terug te keren naar hun woonplaats, soms kan dat niet omdat die grotendeels verwoest is.
Wat Grunberg in Polen meemaakt op het gebied van de vluchtelingen is van een heel andere orde. Hij bezoekt daar een gesloten detentiecentrum, een echte gevangenis waar de vluchtelingen slecht behandeld worden. Hij spreekt met twee Iraakse vluchtelingen. Hun verhalen zijn gruwelijk. De kans dat ze asiel krijgen is klein. De meesten worden met geweld uitgezet.
Arnon Grunberg is er in geslaagd om de vluchtelingenproblematiek zeer uitgebreid te vertellen. Alle informatie berust op zijn eigen waarneming. Door zijn reizen door Europa komen we er achter dat we vele soorten vluchtelingen hebben. De informatie over de vluchtelingen in Nederland is zeer veelzijdig en verhelderend. Dit boek verdient door een groot publiek gelezen te worden. Zeker voor bewindslieden en andere politici zou het nuttig kunnen zijn.
Arnon Grunberg – De vluchteling, de grenswacht en de rijke Jood. ISBN 978-94-933-0404-8, 296 pagina’s, € 22,99. Amsterdam: Uitgeverij Pluim 2023.