LeesKost | Koster's Bijzondere Boekensite

De affaire

Geplaatst op 2 oktober 2024 door Marianne Janssen

Wheelen en dealen in de politiek…

… met de dood tot gevolg.

Jacky Leeghwater werkt in Brussel als correspondent voor de Volkskrant. Ze houdt niet alleen dáár het dagelijks nieuws van het Europarlement bij, maar reist ook maandelijks met ‘de club’ mee naar Straatsburg, waar de stemmingen plaatsvinden. Bovendien schrijft zij een veelgelezen column waarin ze het EU-reilen en zeilen van puntig analytisch commentaar voorziet. Het gevolg is dat Jacky iedereen kent die ertoe doet. Jacky is gescheiden van Pim, werkzaam bij Shell. De voormalige echtelieden zorgen om de week voor hun twee dochters Olivia en Julie. Is Jacky in Straatsburg, dan heeft ze ‘vrij’ tussen het harde werken door. Vrij om naar de kroeg te gaan, vrij om ófficials’ ánders te leren kennen. Het is tegen Jacky’s principes om een liefdesrelatie aan te gaan met iemand wiens werk ze als journalist moet becommentariëren,. Toch komt het zover. Ze krijgt een affaire met de immens populaire politiek leider van de Groenen, Didier Vermeire. Ze wil er een punt achter zetten, ook al omdat zij via Pim merkwaardige dingen over hem te horen krijgt. Is haar ex jaloers?

Jacky krijgt het onaangename gevoel dat er meer speelt. Dat er binnen het parlement valse spelletjes worden gespeeld en dat haar geliefde Didier daar ook in verstrikt is geraakt. De macht van Didier reikt verder dan zij dacht en Jacky raakt in een netwerk van corruptie verstrikt. Er moet een belangrijke beslissing worden genomen en partijen maken dealtjes. Ze weet ‘wheelen en dealen hoort erbij in de politiek’, maar meestal gebeurt dat in openheid, dit keer niet. Politici draaien als jachthonden om hun prooi heen, ze doen alles om er zelf beter van te worden en Jacky ziet met afschuw dat bekenden van haar in dit spelletje van machtsmisbruik en corruptie worden meegesleurd. Als er een dode valt, trekt zij zich terug van het toneel. Maar daarmee is niets opgelost. En ze weet zelfs niet meer of zij haar geliefde Didier nog kan vertrouwen.

Auteur

Yvonne Doorduyn werd geboren in Terneuzen en woont in Den Haag. Ze werkt als speechschrijver bij het ministerie van Defensie. Eerder was zij woordvoerder bij het ministerie van Infrastructuur en Milieu, persvoorlichter bij het Europees Parlement en politiek verslaggever bij de Volkskrant. In haar werk altijd gebonden aan de strikte waarheid, terwijl ze graag creatief schrijver zou zijn, besloot zij naast haar werk de vrijheid van de fantasie op te pakken. Ze debuteerde in 2020 met Onmacht, een politieke thriller die zich afspeelt rond het Binnenhof. De hoofdpersoon, Sarah Bovens, werkt net als de auteur als speechschrijver.

In De affaire maakt Doorduyn opnieuw gebruik van haar werkervaring op politiek terrein. Het boek kwam op de shortlist 2024 voor de Gouden Strop.

Houdt u van politiek? Van macht? Van romantiek? Van spanning? Vaart? Van een uiterst intelligente plot? En van uitgekiend taalgebruik? Dan mag u dit boek niet missen.

Lees deze geweldige thriller. Begin vroeg op de dag. Want als u verdiept bent in dit boek, stopt u niet met lezen voor u van de hoed en de rand weet.

Yvonne Doorduyn – De affaire. ISBN 9-789-026-3632-45, 366 pagina’s, € 15,-. Amsterdam: Ambo | Anthos 2024.

Geplaatst in Alle Boeken, Detective / Thriller, Politiek | Reacties uitgeschakeld

Laserbundel

Geplaatst op 30 september 2024 door Piet Windhorst

Taal verbindt alles

Laser: Light Amplification by Stimulated Emission of radiation.

De eerste gedichtenbundel van Oscar Tops is samengesteld uit gedichten die hij tot nu toe heeft vervaardigd en die al eerder verschenen. De gedichten verschillen heel sterk van elkaar. Volgens de covertekst is er een rode draad: dat we niet alleen zijn als we gezien worden. Samengevat: zichtbaarheid. Al lezend kom je echter weinig gedichten tegen waarin je deze thematiek herkent. Ze verschillen sterk qua stijl. Meestal is de taal nuchter en zakelijk, er is weinig ritme en klankrijk zijn de verzen zelden. In het gedicht Lawaai van metaforen blijkt een afkeer van metaforen. De dichter doet geen poging om mooie taal te gebruiken versierd met metaforen. De gedichtenbundel moet het hebben van waarnemingen en zinnen met overpeinzingen. Vaak bestaan de gedichten uit een opsomming van zinnen zonder samenhang en algemene afsluiting. Toch is het een bundel die meestal toegankelijke gedichten heeft en waarin sprake is van rake opmerkingen over onze werkelijkheid, waarbij ook de humor niet ontbreekt.

Auteur

Oscar Tops (1980) is oogarts en dichter. Dit is zijn eerste bundel vrije verzen. Verschillende gedichten uit Laserbundel zijn al eerder opgevallen. Ze wonnen een prijs, werden genomineerd, of opgenomen in een literair tijdschrift.

De gedichten van deze bundel roepen soms vragen op. Waarom gebruikt hij hoofdletters in bepaalde woorden: chatGPT, oEfening, oLijfkleurig. Er wordt veel gebruik gemaakt van het enjambement. Soms wat vreemd:

tocht blijken ze met oneindig veel

meer nog dan de mogelijke akkoorden van een pianist

die eeuwenlang heeft gezocht, gestemd

Ook de hoofdstukindeling is raadselachtig. Watt = Ampl, Watt = Gestimuleerde uitzetting, Watt = Straling. Natuurlijk bestaat er dichterlijke vrijheid, maar je vraagt je soms af wat de functie of de meerwaarde is van al die speelse puzzeltjes.

Al eerder heb ik opgemerkt dat veel gedichten bestaan uit losse zinnen zonder veel samenhang. De zinnen zijn vaak wel opmerkelijk en meestal raak. Enkele voorbeelden:

Met de wind in de rug voelt een hoos best rustig

sportstress is beter dan kopstress

roept de cardiocoach tijdens de fitnessles

Vroeger wilde ik later sterrenkundige worden, ware het niet

dat ik onwel werd van de spaghettificatie rond zwarte gaten

te snel je veters strikken, net zo goed, resulteert in een warrige strop die je juist niet wilde omdat je haast had

Het thema zichtbaarheid is slechts in enkele gedichten terug te vinden. Een voorbeeld is Niet zien. Het gaat over zijn dochtertje.

Ze komt de kamer in om zich te laten zien

maar pas op het moment dat zij dat wil

als we er beiden klaar voor zijn

Dan draait ze zich om en opent haar hand.

Kijk, roept ze dan. Kijk dan!

Ik kijk al! staar ik terug

Ja sierlijk , hè? zegt ze me na. En dan is ze echt van mij even

vlug zwaait ze sierlijk weer gedag en ik zucht

naar een ruggetje dat giechelt van geluk.

Een ontroerend gedicht. De laatste versregel is wat mij betreft de mooiste van de bundel.

Een ander voorbeeld van het thema treffen we in Deining. De laatste regels daarvan:

het zien van de ander en dan nader bekeken

verandering vinden in het allerkleinste

wensje deinend direct daaromheen

Het thema zichtbaarheid is verbonden met het beroep van de dichter: oogarts. In Deel van het oog dat niemand kent komt dat duidelijk naar voren in de eerste strofe. Het is tevens een voorbeeld van een versregel met proza-achtig woordgebruik.

ter hoogte van de limbus, voorbij het regenboogvlies,

iets achter de lens, daar ligt een deel dat niemand kent

Een originele en zeer gevarieerde gedichtenbundel

Oscar Tops – Laserbundel. ISBN 978-94-922-4172-6, 60 pagina’s, € 18,95. Utrecht: Uitgeverij Magonia 2024

Geplaatst in Alle Boeken, Poëzie | Reacties uitgeschakeld

Magdalena

Geplaatst op 27 september 2024 door Marianne Janssen

450 jaar Leidens Ontzet

Oorlog en liefde, Geuzen en Spekken.

Hutspot, brood, schapenkaas en pekelharing, alle Leidenaren eten het traditiegetrouw op 3 oktober, op de dag dat zij Leidens Ontzet herdenken. Maar kent iedereen ook het verhaal over die dag van de bevrijding, 450 jaar geleden? Magdalena Moons was de heldin van die dag, de vrouw die Leiden redde. Rozemond wekt haar tot leven.

Magdalena Moons, geboren in 1541, woont in Den Haag. Haar vader is overleden en sinds die tijd is haar prinsgezinde oudere broer Willem verantwoordelijk voor haar eer. Maar omdat de Spaanse legers het land bezetten zijn de Oranjegezinden in gevaar. Het leger van hertog Alva heeft zijn intrek genomen in Den Haag. Willem vlucht naar Leiden en wordt daar burgemeester. Zijn stad is hermetisch afgesloten om de Spekken (Spanjaarden) buiten te sluiten. Maar Willem zit dringend verlegen om rollen papier die hem in gevaar zouden kunnen brengen als ze in verkeerde handen vallen. Daarom vraagt hij zijn zus die stiekem voor hem te gaan ophalen uit zijn oude kantoor aan het Lange Voorhout. Magdalena houdt wel van een avontuurtje, zij kleedt zich op haar paasbest en gaat op pad. In Willems voormalige kantoor houden Spaanse soldaten de wacht. Maar Magdalena weet desondanks in Willems kamer door te dringen en zoekt de gevraagde papierrollen bij elkaar. Alles verloopt voorspoedig. Ze schudt de brutale soldaten van zich af en wil net huiswaarts keren als ze een Spaanse officier tegenkomt. Magdalena krijgt een glimlach van hem, ze praten wat samen en zowaar, Cupido schiet zijn pijlen af, recht in Magdalena’s hart. Als ze de officier drie weken later tegenkomt wanneer ze gaat dansen, blijkt dat ook hij diep getroffen was door de blonde Magdalena. Later vertelt hij haar dat ze een magneet voor hem was die zijn ogen vastzogen. Hij zegt “Jij was anders dan die andere Hollandse dames, schonkig van het rondzeulen van hun juk, met grote handen vol met kloven alsof het leven een synoniem is voor koeien melken, maar gelukkig ook niet zo poppig, precies en preuts als die Spaanse dames (…). Een ontstemd smoelwerk met een bestraffende blik die het laatste restje mannelijk wellust blust.’ Die strelende woorden komen niet van zómaar-een-officier, Magdalena heeft haar hart verloren aan de Spaanse opperbevelhebber Francisco de Valdéz. En daarmee bevindt ze zich in een heel moeilijke positie die haar zowel geluk als problemen bezorgt.

De twee geliefden houden hun hartstochtelijke relatie eerst geheim, maar na enige tijd ziet Valdéz er geen been meer in zich overal met Magdalena te vertonen. Uiteindelijk zal ze, om haar relatie met de man Valdéz te redden, de militair Valdéz benadelen. De inwoners van de stad Leiden lijden aan de pest, veel van hen sterven en wie nog leeft gaat bijna dood van de honger. Maar de bestuurders willen de stadspoorten niet voor de Spekken opendoen. Ze hopen dat ze het kunnen uithouden tot de Watergeuzen arriveren. Magdalena Moons komt in actie. Ze lokt haar wellustige geliefde in haar armen en in haar bed en speelt een sensueel hartstochtelijk liefdesspel met Valdéz en met de tijd. Dit uitstel wordt de Spanjaarden fataal. De Watergeuzen bereiken de stad Leiden. Ze zetten de polders onder water en de Spanjaarden moeten vluchten. Leiden opent de poorten – de stad draagt niets voor niets de geuzennaam ‘Sleutelstad’ – en wordt ontzet, op 3 oktober 1574. Eindelijk! Bij de Lammenschans staat een grote pan hutspot die wordt verdeeld onder de bewoners, er is kaas, wittebrood en gepekelde haring… De zieke en hongerige Leidenaren krijgen eindelijk weer te eten. Feest voor de stad, feest voor de hele Republiek. Magdalena Moons heeft met haar hartstocht de stad gered.

Auteur

Matthias Rozemond (1962) studeerde Duitse taal- en letterkunde. Hij begon al jong met het schrijven van poëzie. Zijn bundel Schepijs op Zomeravonden verscheen in 2000. Rozemond schrijft recensies voor Het Parool en vertaalt Duitse poëzie. In 2007 debuteerde hij met de literaire thriller Apollovlinder. Rozemond schreef historische romans over de beroemde schilders Jeroen Bosch, De Duivelskunstenaar (2016) en de jonge Rembrandt Het spel van licht en donker (2018). In het verlengde van dit thema verscheen een historische roman waarin Het Melkmeisje (2023) van de schilder Johannes Vermeer tot leven komt. In 2021 kwam Amalia uit, gevolgd door Hoogheid, (2022), beide romans verbeelden het leven van Amalia van Solms, de grondlegster van het hedendaagse koningshuis.

‘Ooggetuigenverslagen ontbreken’, schrijft Rozemond in zijn nawoord. ‘Maar in wetenschappelijke historische verslagen zijn de piketpaaltjes geslagen voor de bouwstenen van deze roman.’ Magdalena Moons en haar geliefde opperbevelhebber Francisco de Valdéz, zo vertelt Rozemond, zijn in 1578 uiteindelijk getrouwd en kregen twee zoons. Matthias Rozemond heeft de woelige eerste maanden van hun liefde op meesterlijke wijze beschreven. ‘Een vermetele poging om Magdalena’s levensverhaal coherent en overtuigend neer te zetten, ter lering en ter vermaak’, noemt hij dit veel te bescheiden.

Die vermetele poging is méér dan geslaagd te noemen. Rozemond bezit het grote talent zijn lezer terug in de tijd te plaatsen. Er zijn maar heel weinig schrijvers die dat zo overtuigend kunnen.

Ik verheug mij nu al op zijn volgende historische roman. Waarover zal die gaan? Wie wekt hij daarin tot leven? Het zal weer een feest om te lezen zijn, zoals ook Magdalena dat was.

Matthias Rozemond – Magdalena. Historische roman over de uitzonderlijke vrouw die Leiden redde. ISBN 978-90-21-04231-2. 329 pagina’s, € 23,99. Amsterdam: Luitingh-Sijthoff 2024.

Geplaatst in Alle Boeken, Geschiedenis | Reacties uitgeschakeld

De havermelkelite

Geplaatst op 26 september 2024 door Adrianus

Is Amsterdam aan het vertrutten?

Links lullen, rechts vullen.

Amsterdam, je houdt ervan en wil er wonen. Of je haat het en mijdt het als de pest. Die haat wordt mede veroorzaakt door de onevenredig grote invloed die Amsterdammers en met name inwoners van de grachtengordel menen in te moeten nemen in de Nederlandse politiek en de media. Eigenlijk is Amsterdam een fremdkörper in Nederland. Het is nog te vroeg om te constateren dat met de komst van het huidige kabinet een trendbreuk is ingezet.

Sinds het eind van de vorige eeuw rukken de yuppen op in Amsterdam. Ze werken op de Zuidas en wonen in de grachtengordel en de omringende wijken zoals De Pijp, als ze het zich tenminste kunnen veroorloven want de huizenprijzen (koop én huur) zijn exorbitant hoog en stijgen nog steeds. De samenstelling van deze groep, oorspronkelijk bestaand uit bankiers, effectenhandelaars, verzekeringsmensen en advocaten, is inmiddels uitgebreid met PR-mensen en zogenaamde influencers die een meer dan modaal inkomen verdienen met het aanprijzen van zaken, waar volgens sommigen niemand écht op zit te wachten. Deze groep mensen onderscheidt zich graag van anderen door een afwijkend koop-, eet-, drink-, sport en verder gedrag en heeft daar ook nog veel geld voor over en verdient dat desnoods met bijbaantjes. Wie afvalt in deze ratrace moet verhuizen naar Almere of Purmerend en misschien zelfs klant worden bij de Voedselbank.

De schrijver noemt deze yuppen wel de havermelkelite omdat ze hun neus ophalen voor ‘gewone’ (koffie)melk. Belangrijke onderdelen van hun dieet zijn zuurdesembrood van speciale bakkers en natuurwijn. In de weekends gaan ze los en aan de drugs.

Auteur

Jonas Kooyman (1989) studeerde journalistiek aan de Universiteit van Amsterdam en literatuur in New York. Hij schreef voor het NRC, maar zegde zijn baan op om zich fulltime aan zijn instagrampagina, podcast en nieuwsbrief over wat hij de havermelkelite noemde en waartoe hij zichzelf ook rekent. Hij heeft inmiddels 173.000 volgers en 18.000 abonnees.

Na een langdurige inleiding in het fenomeen havermelkelite bespreekt Kooyman in verschillende hoofdstukken diverse aspecten.

Lululemon en luxe gyms: de sportklasjesgekte van de havermelkelite biedt onder meer een hilarische passage over doorschijnende yogabroeken. Vrouwen die de broeken terugbrachten naar de winkel, moesten soms bukken om hun klacht te ‘bewijzen’. Als reactie op de klachtenregen liet Wilson (de oprichter; AK) weten dat de broeken doorschijnend werden door de dijen van de draagsters. Ofwel: zijn broeken waren niet voor dikke vrouwen.

In Geld, roem en viraal gaan: hoe ik een influencer werd lezen we hoe de schrijver zelf zwichtte voor het grote geld.

VanMoofs, klimaatdocu’s en overwinteren in Kaapstad: de morele ambiguïteit van de havernelkelite behandelt onder meer de opkomst en ondergang van de fietsenboeren Van Moof en het hypocriete klimaatgedrag van de yuppen.

Middelmatige restaurants en iedereen dezelfde kleding: waarom alles op elkaar lijkt. Eigenlijk gaat Amsterdam, net als Londen en Berlijn, er steeds meer uit zien als een filiaal van New York.

Lededenclubs, dakzwembaden en pro-doors: de steeds hogere muren van de stad-in-de-stad. Aan de toegang tot steeds meer gelegenheden en evenementen is een (fors) prijskaartje verbonden. Zo betaal je voor een onbeperkt jaarabonnement van wellnesscentrum Renessence 16.500 euro.

En dan, als alles niet meer zo gladjes verloopt Paniekaanvullen en burn-out aankopen: de keerzijden van het influencerschap.

Iets van spijt blijkt uit Van driegangenmenu’s naar darkrooms: de veryupping van het nachtleven. Tenslotte in Ode aan de stad. Uiteindelijk vindt de auteur het ook maar niks.

Ik heb dit boek met stijgende afkeer gelezen. Wat een aanstellers. De halfhartige houding van de auteur vindt ik bijzonder irritant. Huili huili. Vroeger hadden we hier een kernachtige uitdrukking voor: Links lullen, rechts vullen. Bah.

Jonas Kooyman – De havermelkelite. Hoe de nieuwe yup de stad onherkenbaar verandert. ISBN 978-94-9332-070-3, 181 pagina’s, € 22,99. Amsterdam: Das Mag Uitgevers 2024.

Geplaatst in Alle Boeken, Diversen, Sociale media | Reacties uitgeschakeld

De dorpswinkel

Geplaatst op 25 september 2024 door Marianne Janssen

Dorpsverhalen schrijven geschiedenis

De oorlog nadert op kousenvoeten.

In het Duitse dorp Dingelbach, aan de voet van het Taunusgebergte, drijft Marthe Haller een kleine dorpswinkel. Ze is weduwe en heeft drie opgroeiende dochters met elk hun eigen gebruiksaanwijzing. Herta is een behulpzaam meisje, ze staat altijd klaar om haar moeder in de winkel te helpen. Maar Frieda vindt het winkelwerk saai. Ze droomt van een carrière als actrice en zou daarom liefst naar de grote stad Frankfurt verhuizen. Marthe vindt het maar niets, die wilde ideeën. En dan is er nog de jonge Ida, qua leeftijd tussen servet en tafellaken en in het bezit van alle recalcitrante eigenschappen die bij die leeftijd horen. Vier vrouwen, vier dorpsbewoners in de moeizame jaren twintig in Duitsland, waar Hitler zijn gruwelijke plannen smeedt om een groot Duits Rijk te vormen met hem als heerser aan de leiding.

De economie gaat slecht. En Marthe krijgt daar in de winkel direct mee te maken. Haar zaak is een ontmoetingscentrum waar praatjes, nieuws, roddels en adviezen worden uitgewisseld. Martha weet hoe belangrijk die sociale contacten zijn, ze neemt dan ook ruimschoots de tijd om iedereen aan te horen terwijl ze intussen de boodschappen voor de klanten afweegt. Ze weet ook dat sommigen het financieel steeds moeilijker krijgen en graag op de pof zouden willen kopen. Maar ze heeft geleerd dat geld dat op de lat staat meestal niet meer in haar kassa terechtkomt. En ook zij en haar dochters moeten leven en zij moet voorraden voor de winkel kunnen kopen. Dus hoe vriendelijk, begripvol en aardig ze ook is, er wordt niet op de pof gekocht.

Auteur

Anne Jacobs (1950) werd kort na de Tweede Wereldoorlog als Hilke Sellnick geboren in Hannover. Ze heeft als klein kind ervaren hoe moeizaam het leven kan zijn. Haar andere pseudoniem is Marie Lamballe. Onder die naam schreef ze een familiesaga rondom Café Engels. Sellnick begon in 1982 te schrijven. Ze heeft inmiddels verschillende succesvolle series op haar naam staan. In Nederland kwamen de series uit over Het weesmeisje, Het Landhuis, Liefde op de Savanne en als losse romans Arlettes lot en De scheepsdochter. De verkoop in ons land staat inmiddels boven de 400.000 exemplaren.

De dorpswinkel is aangekondigd als eerste deel van een serie. Jacobs heeft een trouwe lezersschare. Ze verdiept zich uitgebreid in de tijd waarin haar historische romans spelen, veelal de negentiende en de vroege twintigste eeuw. Alleen haar debuutroman Arlettes Lot speelt in 1025 in Normandië..

Dit is echt zo’n boek om in weg te duiken, meeslepend, gezellig en tegelijkertijd historisch verantwoord. Wat wil een lezer die de nabije geschiedenis al lezend wil meemaken nog meer? Dát is de kracht van Jacobs’ boeken: haar fictie uit het buurland staat dichtbij, de dingen zouden écht zo gebeurd kunnen zijn. Boeiend om je al lezend in te verplaatsen. De dorpswinkel zal wel weer duizenden lezers trekken. Zeer terecht.

Anne Jacobs – De dorpswinkel. Vertaald uit het Duits (Der Dorfladen) door Sylvia Wevers. ISBN 9-789-401-6227-14. 445 pagina’s, € 22,99. Haarlem: Xander Uitgevers 2024.

Geplaatst in Alle Boeken, Cultuur, Geschiedenis | Reacties uitgeschakeld

Geesje & Anna

Geplaatst op 24 september 2024 door Piet Windhorst

De wereld van Breitners beroemde modellen

De kimonomeisjes.

Mede door de Breitnertentoonstelling in het Singer Laren is er een hernieuwde belangstelling voor Breitner. Een gunstig tijdstip om een boek over zijn modellen te publiceren. Rijksmuseumconservator Jenny Reynaerts is een liefhebber van het schilderij Meisje in kimono. Zij vroeg zich af: wie is dit meisje eigenlijk, dat met haar blik en houding de bezoekers weet te betoveren? Jenny Reynaerts besloot zich te verdiepen in het leven van Geesje en Anna en ook hun zussen Niesje en Aafje. Zij deed jarenlang onderzoek. Dankzij contacten met familieleden wist ze veel gegevens boven tafel te krijgen. Breitner gaf de zussen Kwak een gezicht, maar dankzij dit boek krijgen ze een identiteit. Het boek gaat niet alleen over hun rol als schildersmodel, maar de schrijfster reconstrueerde hun hele leven en tevens wordt aandacht besteed aan de tijd waarin zij leefden en de landen waarheen zij vertrokken: Geesje, Niesje en Aafke naar Zuid-Afrika en Anna naar Noord-Amerika.

Auteur

Jenny Reynaerts is senior conservator in het Rijksmuseum. Daar leidt zij het project ‘Vrouwen van het Rijksmuseum’. In 2019 verscheen haar boek Spiegel van de werkelijkheid. 19^de-eeuwse schilderkunst in Nederland. Dit boek resulteerde in twee tentoonstellingen waarvan Reynaerts gastcurator was.

De identiteit van Geesje Kwak werd ontdekt door Arthur van Schendel toen hij bezig was met een biografie over Breitner. Hij maakte contact met de weduwe van Breitner Marie Jordan, die de naam bekend maakte van Geesje. Toen de weduwe Breitner overleed ging alles wat ze nog had van haar man naar het Rijksmuseum. Het ging om 2000 schilderijen, schetsboeken, foto’s en agenda’s. Later werd ontdekt dat ook Geesjes oudere zus Anna voor Breitner had geposeerd. Tot 1961 wist niemand hoe Geesje er in werkelijkheid had uitgezien. In dat jaar ontdekte men een koffer vol foto’s gemaakt door Breitner, waar ook foto’s van Geesje tussen zten. Geesje werd vooral bekend door de dertien kimonoschilderijen. Ze wordt wel zijn muze genoemd: zonder Geesje geen Breitner.

Jenny Reynaerts schrijft niet uitsluitend over Geesje en haar zusjes als schildersmodel. Het modellenwerk was slechts een bijverdienste. Waarschijnlijk waren zij dienstmeisjes. Geesje heeft ook model gestaan voor het schilderij Dam bij avond. De schrijfster heeft veel onderzoek gedaan naar het leven van de meisjes Kwak. Het gezin leefde eerst in Zaandam en verhuisde naar Amsterdam, waar ze vele malen verhuisden. Reynaerts heeft dat allemaal geprobeerd te achterhalen. Zij raadpleegde daarvoor alle beschikbare archieven.

Wat tijdens Breitners leven nog taboe was wordt nu openlijk besproken. Hij leed enige tijd aan syfilis. Breitner gebruikte zelf nooit de term syfilis, meer sprak over een ‘zware ziekte’. Als beste remedie gaf zijn arts het advies om te trouwen en monogaam te blijven. Breitner zelf was bang om blind te worden. Dat zou het einde betekenen van zijn schildersloopbaan. Hij trouwde met Marie Jordan, zus van een van zijn modellen. Ook de zusjes Kwak leden aan syfilis. Anna werd drie maal voor deze ziekte behandeld in het ziekenhuis. De vraag is of zij actief was als prostituee of dat ze de ziekte had opgelopen via Breitner.

In juli 1895 vertrekt Geesje met haar jongere zusje Niesje naar Zuid-Afrika. In de Hollandse gemeenschap van de boerenstaat Transvaal was een groot gebrek aan dienstboden. In het hoofdstuk over deze periode kan de schrijfster niets met zekerheid vertellen. De namen van de meisjes waren nergens te vinden. Wel is bekend dat ze de zusjes poseerden voor een portret van de beroemde fotograaf Joseph Munro. Geesje stierf in 1899 in het volkshospitaal van Pretoria aan tuberculose. Ook Anna is in 1907 geëmigreerd. Zij koos voor Amerikaanse Californië.

In 1901 was er een grote overzichtstentoonstelling van het werk van Breitner. In de tentoonstelling waren 218 schilderijen en aquarellen. Bij deze tentoonstelling in Arti en Amiciae waren maar liefst zeven ‘meisjes in kimono’ te zien. Op de tentoonstelling in het Singermuseum van dit jaar hingen helaas maar drie kimonoschilderijen.

Het boek is indrukwekkend, niet alleen qua inhoud, maar ook door de vele illustraties.

Jenny Reynaerts – Geesje en Anna. ISBN 978-94-620-8852-8, 200 pagina’s, € 25. Amsterdam: Rijksmuseum 2024.

Geplaatst in Alle Boeken, Kunst | Reacties uitgeschakeld

Bijtend goud

Geplaatst op 23 september 2024 door Marianne Janssen

Schokkende geschiedenis in een oud kabinet

Liefde ontmoet ellende.

Als Helmut Gossman, kleinzoon van een beroemde Weense instrumentmaker en inmiddels wonend in Nederland, op een Duits kasteel meedoet aan een rally voor gerestaureerde auto’s ontmoet hij daar Helene. Zij is de nicht van de schatrijke kunsthandelaar Friedrich Füstenbach en zij houdt zich voor haar oom en tante bezig met het beheer van het kasteel en de restauratie van het kostbare meubilair. Helmut is meubelrestaurateur, hij werkt bij zijn vader op het atelier. Als Helene dat hoort zegt zij, nadat zij hem een rondleiding op het kasteel heeft gegeven, dat zij wellicht werk voor hem heeft. Er moet een oud kabinet worden gerestaureerd, zij zal het er met haar oom over hebben. Helmut en Helene mogen elkaar erg graag, de kans dat zij elkaar op deze manier beter kunnen leren kennen staat hen allebei aan. De opdracht wordt verstrekt en het kabinet wordt opgehaald. Als het meubel op het atelier uit elkaar gehaald wordt, zegt Helmuts vader dat er in zulke kasten vaak een geheime lade zit. Dat is ook hier het geval.

Uit de lade komen documenten uit de tijd van de Tweede Wereldoorlog. Als vader en zoon ze bekijken krijgen ze een vreselijke schok. De inhoud is weerzinwekkend en gruwelijk. Ze hadden het liever niet geweten en Helmut vraagt zich af of Helene en haar oom van deze zaken wisten. In dat geval zou oom het kabinet toch hebben leeggehaald? Helmut is inmiddels begonnen met een briefwisseling met Helene, zij beginnen al schrijvend verliefd op elkaar te worden. Maar de documenten vormen een obstakel. Ze zijn een bewijs van een oorlogsgeschiedenis van het misdadigste soort. Helmut besluit op speurtocht te gaan., Hij wil er meer van weten.

Auteur

Peter Maring (1964) was kunstschilder en ontwierp huizen en interieurs. Hij had in Utrecht zijn eigen galerie, exposeerde en stond op Nederlandse kunstbeurzen. Na een catastrofale laserbehandeling aan zijn ogen werd hij volledig blind. Maring ging op zoek naar een nieuwe uitdaging in zijn leven en stortte zich op het schrijven. Aan deze debuutroman heeft hij drie jaar gewerkt.

Met de achterflap-zin De inhoud was even schokkend als weerzinwekkend wordt nog niets onthuld. Maar de kaft van het boek is bijna de spoiler van het verhaal. Daarop staan Davidssterren en een kring van gouden tanden en kiezen. Die twee gegevens gecombineerd met het gegeven van de ‘gruwelijke en weerzinwekkende’ vondst, leiden de lezer die ook maar énige kennis van de weerzinwekkende daden van de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog tegenover hun miljoenen Joodse slachtoffers hebben, onmiddellijk naar het pad dat Helmut gaat bewandelen. Wat is daar gebeurd? Dat is klip en klaar. De documenten gaan over het goud, dat in de concentratiekampen letterlijk aan de joden werd ontnomen.

Een spoiler op een boek. Merkwaardig.

Desondanks heeft Maring er een goed verhaal omheen geschreven. Enigszins stijfjes op z’n tijd, maar dat zij hem vergeven. Als semi-historische roman een mooi debuut.

Peter Maring – Bijtend goud. ISBN 9-789-083-2770-42. 240 pagina’s, € 21,95. Obdam: Uitgeverij Doornwater 2024.

Geplaatst in Alle Boeken, Geschiedenis, Tweede Wereldoorlog | Reacties uitgeschakeld

Nachtspel

Geplaatst op 21 september 2024 door Piet Windhorst

Vier vrienden

Een verschrikkelijke wraak.

In een villa in een buitenwijk van Stockholm brengen Liv, Martina, Max en Anton oudejaarsavond door met veel drank, een diner en het spel Truth or dare. Hun ouders hebben hun eigen feestje in de villa ernaast. Alle vier hebben vreselijke jeugdervaringen, ze haten hun ouders. De afloop wordt direct al aangegeven: de avond eindigt met een moord.

Auteur

Camilla Läckberg (1974) is een van de succesvolste Zweedse thrillerauteurs met wereldwijd meer dan 39 miljoen verkochte boeken. Van haar populaire Fjällbacka-serie met Patrick Hedström en Erica Falck zijn alleen in Nederland al meer dan 3 miljoen exemplaren verkocht. Nachtspel vormt samen met Vrouwen zonder genade een tweeluik.

Het feestje van deze vrienden is bedoeld als stijlvol: de jongens dragen avondkleding, de meisjes mooie japonnen. Ze gedragen zich echter niet zo stijlvol, zeker na het innemen van grote hoeveelheden alcohol en drugs. Hoewel ze vaak ruziemaken is het een hechte vriendenclub. Allen hebben nare ervaringen met hun ouders. Wat deze vier tegen ouders hebben wordt, naarmate de avond vordert, duidelijk. Onder de invloed van alcohol worden ze steeds openhartiger.

Het grootste gedeelte van de avond wordt doorgebracht met het spel Truth or dare. Hierbij worden soms verregaande opdrachten gegeven. Hoe walgelijk de opdrachten soms ook zijn, ze worden allemaal uitgevoerd. Eén voorbeeld: knip de vijf mooiste kledingstukken van je moeder stuk. Ze gedragen zich dus nogal decadent. Het ergst is de manier waarop zij buitenstaanders behandelen, zoals de pizzabezorger en een meisje van het cateringbedrijf.

Het valt soms niet mee om het verhaal van deze vier decadente rijkeluisjongeren te blijven volgen. De sfeer is ergerniswekkend, maar daarnaast is hun onderlinge vriendschap soms ontroerend. Ruzietjes en beledigingen worden direct weer goed gemaakt. Ze hebben een sterke band met elkaar al vanaf jonge leeftijd. Ze gaan allemaal studeren en willen perse bij elkaar blijven. Eensgezind nemen ze deze avond ook een verregaand besluit. Een gruwelijke novelle van uitzonderlijke kwaliteit.

Camilla Läckberg – Nachtspel. Vertaald uit het Zweeds (Gå i fängelse) door Tineke Jorissen-Wedzinga. ISBN 978-90-443-5629-8, 108 pagina’s, € 25,00 Amsterdam: The House of Books 2024.

Geplaatst in Alle Boeken, Detective / Thriller, Novelle | Reacties uitgeschakeld

Voet in voet oog in oog

Geplaatst op 20 september 2024 door Marianne Janssen

Dochter reist naar vaders jeugd

Over gemiste kansen.

Fons Stolwijk is nog geen eenentwintig jaar jong als hij in de zomer van 1945 terugkeert uit nazi-Duitsland bij zijn ouders in Hoofddorp. Hij heeft dwangarbeid moeten verrichten in Berlijn en Laucherthal. Hij kreeg, als oudste zoon uit een groot gezin, werkzaam op het kantoor van de Rijksbelastingdienst, van zijn werkgever de oproep zich te melden. Ging hij niet, dan zou zijn vader moeten gaan. Fons gaat, in de vroege zomer van 1943. Eerst wordt hij in Berlijn te werk gesteld, later in de metaalfabriek Zollern in Laucherthal in Zuid-Duitsland. In totaal is hij 659 dagen dwangarbeider geweest. Een loodzware tijd, die stof zou kunnen bieden voor een leven lang verhalen. Fons Stolwijk was één van de honderdduizenden dwangarbeiders. Ze leden honger, werden uitgebuit, mishandeld, velen stierven. Zij die terugkwamen zwegen vaak. Veel dwangarbeiders voelden zich schuldig dat ze hadden meegewerkt aan de Duitse industrie, zeker omdat ze na afloop vaak te horen kregen ‘waarom ben je niet ondergedoken?’.

Ook Fons Stolwijk zweeg over de tijd die hem levenslang als een loden last drukte. Zijn vrouw en kinderen vroegen er niet naar. Soms schoot hij uit zijn slof, om iets kleins. Dan wisten ze thuis dat ze niet verder moesten vragen. Per slot van rekening was hij een lieve vader. Daar ging het om. Maar dochter Elly kreeg op latere leeftijd spijt van die terughoudendheid. Ze had haar vader graag beter begrepen, had graag willen horen wat hem overkomen was in die tijd, met hem willen praten daarover. Maar toen zíj zover was kon dat praten niet meer. Want Fons Stolwijk overleed in het jaar 2000. En Elly bleef met vragen zitten. Ze besloot, met wat gevonden papiersnippers en een metalen identificatieplaatje in de hand, op onderzoek uit te gaan. Fons was dood, maar ze wilde hem alsnog leren kennen. En niet alleen hem, maar ook zijn kameraden. Had hij ooit momenten van geluk gekend daar? Hoe had hij geleefd? Ze gaat op zoek, reist naar Duitsland, gaat praten, spitten. Ze heeft hem nooit ergens naar gevraagd, een gemiste kans die zij nu gaat goedmaken.

Auteur

Elly Stolwijk (1957) is beeldend kunstenaar en schrijver. In 2020 debuteerde zij met de dichtbundel liefde de vluchtige holte. Het Poëziecentrum in Gent nomineerde deze bundel voor de Poëziedebuutprijs 2012. In 2021 verscheen De laatste framboos. Daarin schetst Stolwijk de beleving van een vrouw die, in de negende maand van de zwangerschap, te horen krijgt dat haar ongeboren kind is overleden. Lezend in dit nieuwste boek blijkt dat gegeven autobiografisch te zijn. Elly Stolwijk verloor in 1995 haar tweede kind, René Sterre. Het meisje overleed voor ze ter wereld kwam. Een dergelijk verdriet slijt nooit, heeft tijd nodig zich in een fluwelen emotie te nestelen. Kennelijk was het nu zover, dat Elly Stolwijk dertig jaar nadien hierover een boek kon schrijven.

Stolwijk heeft zichzelf opgelegd over de tijd van Fons’ dwangarbeid zinnen te schrijven van 492 woorden, het aantal dagen dat hij dwangarbeid verrichtte. Dat komt enigszins gemaniëreerd over. Ik vraag mij zelfs af of het de tekst ten goede komt. Alleen een ander lettertype – de vrije teksten zijn in cursief – was mijns inziens ook voldoende geweest. Maar goed, zij legde zichzelf die dwang op, een lijn naar vaders dwang. Zij volgde hem op de voet en trachtte hem vanuit haar gezichtspunt in de ogen te kijken.

Een mooi boek van een kunstzinnige, liefdevol schrijvende dochter.

Elly Stolwijk – Voet in voet oog in oog. ISBN 9-789-493-3680-88. 189 pagina’s, €22,00. Haarlem: In de Knipscheer 2024.

Door Marianne Janssen

Geplaatst in Alle Boeken, Cultuur, Geschiedenis | Reacties uitgeschakeld

Black-out

Geplaatst op 18 september 2024 door Piet Windhorst

Een noodlottig ongeval

Dader en slachtoffer

In een villawijk in het deftige Blankendaal is Grace Rainville met haar dochtertje in de auto op weg naar haar ex, die sinds kort in een prachtige villa woont met zijn vriendin. Plotseling verliest Grace de macht over het stuur en rijdt ze een tuin in waar juist een kinderpartijtje plaatsvindt. Grace raakt buiten bewustzijn. Ze komt bij in een ziekenhuis. Ze weet nog niet wat ze heeft aangericht. Pas later hoort ze de harde waarheid: ze heeft het zesjarige meisje Pippa overreden en dat is overleden. De oorzaak van het ongeval blijft onduidelijk. Wel bespreekt Thomése uitvoerig wat de gevolgen zijn voor Grace en voor Tessel, respectievelijk dader en de moeder die haar dochtertje moet missen. Het wordt ook duidelijk dat de ouders van Pippa op een verschillende manier rouwen: Tessel is absoluut ontroostbaar en denkt niet verder te kunnen leven. Echtgenoot Mark is rationeel en wil verder met zijn leven.

Auteur

Pieter Frans Thomése (1958) was aanvankelijk journalist en verhalenschrijver. In 2007 verscheen zijn roman Vladiwostok!. Andere romans: De weldoener, Grillroom Jeruzalem, De onderwaterzemmer, Schaduwkind en Vaderliefde. Geruchtmakend was zijn hilarische trilogie over de figuur. J. Kessels.

De vrouwelijke personen zijn door Thomése uitzonderlijk goed beschreven. Grace Rainville is de vrouw die door een onbekende oorzaak een black-out heeft en een dodelijk ongeval veroorzaakt. Grace voelt zich ‘de vrouw die een kind heeft doodgereden’. Ze durft zich niet onder de mensen te begeven, omdat ze bang is gelyncht te worden. Haar leven lijkt verwoest. Ze wordt ook niet echt gesteund door haar omgeving. Haar ex-man Dave is bang voor zijn reputatie.

Het verhaal van Tessel, de moeder van Pippa is hartverscheurend. Het leed over haar overleden dochtertje is immens groot, maar ze voelt zich ook nog schuldig omdat ze tijdens het ongeval niet bij haar dochter was. Het is heel schrijnend te zien hoe beide ouders zo weinig verbinding hebben met elkaar. Mark, die gewend is op hoog niveau crisissituaties te beheersen, is alleen bezig met het regelen van allerlei zaken. Zelf schakelt hij een rouwcoach in en denkt dat hij zijn rouw op die manier kan oplossen. Het zoeken van hulp vindt hij wel genant, daarom wijkt hij uit naar Hoofddorp, het anonieme betonnen gat waar niemand komt. Hij organiseert een zeer pompeuze begrafenis met rijtuigen, een route door het dorp en bij het raadhuis een toespraak van de burgemeester. De begrafenis verloopt zeker niet gladjes, mede door het gedrag van Tessel die haar kind niet kan loslaten. Heel bijzonder is de ontmoeting tussen Grace en Tessel. Tessel bezoekt Grace in haar Amsterdamse flat. Deze ontmoeting is een hoogtepunt in het boek.

Heel anders is de beschrijving van de mannen. Mark en Dave worden als echte stereotypes neergezet. Maatschappelijk zijn ze geslaagd en dat dragen ze ook uit. Ze hebben zich gevestigd in een villawijk van het duindorp Blankendaal, waarmee natuurlijk Bloemendaal wordt bedoeld. Ze wonen in grote villa’s en bezitten dure auto’s. Er is in dit verhaal zelfs sprake van een Maserati. Kenmerkend is dat de Blankendalers over alles procederen. Mark probeert met alle middelen en met behulp van voormalige corpsvrindjes Grace veroordeeld te krijgen. Het is zijn wraak.

De onsympathiekste personen in het boek zijn ongetwijfeld de buren van de getroffen familie Blijenberg, de heer en mevrouw Ruychrock. Ze behoren bij de Bezorgde Blankendalers. Zij is een gevreesd gemeenteraadslid dat zich beklaagt over veel wantoestanden. Mevrouw wil zich naar aanleiding van het ongeluk beklagen over de verkeersveiligheid. Ze benadert de burgemeester als hij een toespraak houdt tijdens de begrafenis van Pippa. Ze wil aandacht voor de verkeersveiligheid. De heer Ruychrock wijst er op dat het ongeluk veroorzaakt is door buitenlanders. De vrouw die de auto bestuurde is half Surinaams, en de chauffeur van een bestelbus die mogelijk bij het ongeluk betrokken was, is ook een niet -Nederlander. Wat hebben die mensen hier te zoeken, laat ons a.u.b. met rust!!!!

Black-out is een meesterlijke roman. Aan de ene kant het aangrijpende verhaal van het ongeluk en aan de andere kant de harde kritiek op de bewoners van ‘het reservaat’ in Blankendaal. Gelukkig is er een ironische ondertoon zodat er in dit soms tragische boek ook humor voorkomt.

P.F. Thomése – Black-out. ISBN 978-90-446-5721-0, 360 pagina’s, € 24,99. Amsterdam: Prometheus 2024.

Geplaatst in Alle Boeken, Fictie, Satire | Reacties uitgeschakeld